Leren bedrijfseconomische problemen op te lossen door het maken van vakspecifieke schema’s

Als docenten zien wij graag dat leerlingen zich niet alleen de vakinhoud eigen maken, maar deze kennis juist ook gebruiken in hun dagelijks leven. Door leerlingen gezamenlijk (bedrijfseconomische) problemen op te laten lossen, wordt vaak verwacht dat zij gaandeweg hun begrip van de vakinhoud ontwikkelen en leren toe te passen binnen de context van een opdracht. Deze werkwijze kan leerlingen stimuleren om over hun begrip en toepassing van de verschillende begrippen en hun onderlinge relaties (bv. causaal of mathematisch) te discussiëren. Hierdoor zullen leerlingen meer inzicht in de vakinhoud verwerven en beter in staat zijn om hun kennis bewust toe te passen bij andere opdrachten en in het dagelijkse leven. Helaas merken wij ook dat leerlingen het moeilijk vinden om op deze manier te leren. Redenen hiervoor kunnen zijn dat leerlingen moeite hebben met het bepalen van de (1) stappen de zij zouden moeten nemen en/of (2) specifieke kennis die zij nodig hebben en de toepassing hiervan om tot een goede oplossing voor het probleem te komen. Dit zou kunnen komen omdat bij probleemoplossend leren de opdrachten complexer van aard zijn dan dat leerlingen gewend zijn. In het M&O onderwijs zouden wij kunnen denken aan een casusbeschrijving waarna een probleemsituatie geschetst wordt waar de leerlingen gezamenlijk een oplossing voor moeten bedenken. Het gaat hier bijvoorbeeld om een beschrijving van een bedrijf dat verlies leidt en waarbij de leerlingen de opdracht krijgen om een advies uit te brengen hoe het bedrijf weer winstgevend gemaakt zou kunnen worden. Dit houdt in dat leerlingen niet alleen berekeningen moeten uitvoeren maar ook de uitkomsten hiervan aan elkaar relateren en kunnen verklaren. Leerlingen zijn hierbij wel in staat om de benodigde berekeningen uit te voeren (bv. het bedrijfsresultaat) maar vinden het vaak lastig om de uitkomsten te verklaren en aan het probleem te relateren. Met andere woorden, leerlingen hebben voldoende mathematische kennis om de formules te gebruiken maar beschikken vaak niet over voldoende conceptuele kennis (inzicht in de verschillende begrippen) en causale kennis (inzicht in oorzaakgevolg relaties) om de uitkomsten te relateren aan de context van het probleem. Om zo’n complexe opdracht goed uit te kunnen voeren, zullen leerlingen zich alle drie soorten kennis eigen moeten maken en aan elkaar relateren. Aangezien leerlingen moeite hebben om dit zelfstandig te doen, is het belangrijk dat zij hierin ondersteund worden. Met name het maken van verschillende schema’s van de vakinhoud kan leerlingen ondersteunen bij het bespreken van begrippen en hun onderlinge relaties. Schema’s bieden de mogelijkheid om op een bewuste wijze begrippen aan elkaar te relateren en zodoende op een specifieke wijze (conceptueel, causaal of mathematisch) naar het probleem te kijken. Door leerlingen stap voor stap verschillende schema’s van de vakinhoud te laten maken en aan elkaar te relateren, zouden zij beter in staat moeten zijn om complexe bedrijfseconomische problemen op te lossen. Om na te gaan of de voorgestelde ondersteuning inderdaad tot betere leerresultaten leidt, is een onderzoek in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs uitgevoerd. Hieronder worden het onderzoek, de resultaten en de implicaties hiervan kort besproken.