Resultaten verkennende vragenlijst kennis, percepties en waarderingen lerarenregister

In februari 2012 is het online lerarenregister, Registerleraar.nl, live gegaan en konden leraren uit het basisonderwijs, middelbaar onderwijs, speciaal onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs zich inschrijven in het register. Het lerarenregister (Registerleraar.nl) is een initiatief van de Onderwijscoöperatie (www.onderwijscooperatie.nl) en heeft tot doel de positie van de beroepsgroep leraren te versterken. Het lerarenregister is een register van, voor en door leraren. Registratie als registerleraar is vrijwillig. Met de registratie in het lerarenregister toont de leraar aan dat hij actief werkt aan zijn professionele ontwikkeling als leraar. Als registerleraar versterkt de leraar zijn eigen positie als lesgevende professional binnen het onderwijs en laat hij zien welke activiteiten hij onderneemt om zijn bekwaamheid te onderhouden. De leraar beheert zelf zijn gegevens. Het lerarenregister moet een register worden van leraren en door leraren. Met het streven van het ministerie van OCenW om eind 2013 minstens 20.000 geregistreerde leraren in het register te kunnen tellen is het belangrijk om meer inzicht te krijgen in de kennis, percepties, waarderingen van de niet-geregistreerde en geregistreerde leraren hebben over het lerarenregister. Op deze manier kan informatie over het register aangepast worden, kunnen misconcepties weggenomen worden en kan het implementatieproces bijgesteld worden waar nodig en kan het draagvlak voor het register vergroot worden. In dit verkennend onderzoek wordt onderzocht hoe leraren het lerarenregister waarderen en wat hun percepties zijn van het doel van het lerarenregister. Hiertoe is in samenspraak met de Onderwijscoöperatie een online verkennende vragenlijst opgesteld die verspreid is via de nieuwsbrief en website van de Onderwijscoöperatie en LOOK. In de periode van december 2012 tot en met juni 2013 hebben 159 respondenten de vragenlijst volledig ingevuld. Van deze respondenten waren 71 personen geregistreerd in het lerarenregister, 71 personen waren niet geregistreerd maar hadden wel al van het register gehoord, en 17 personen waren niet geregistreerd en hadden niet van het register gehoord. De verdeling van de respondenten over de onderwijssectoren was als volgt: 25% primair onderwijs, 7% speciaal (voortgezet) onderwijs, 47% voortgezet onderwijs en 23% middelbaar beroepsonderwijs. De som van deze percentages is meer dan 100%, omdat enkele respondenten in meer dan één onderwijssector werkzaam zijn. Gevraagd naar de aard van hun huidige professionaliseringsactiviteiten blijkt de meerderheid van alle respondenten met name deel te nemen aan studiedagen, cursussen en conferenties. Daarnaast voeren met name de geregistreerde respondenten informele leeractiviteiten uit buiten school (bijvoorbeeld deelname netwerk, werkzaamheden vakvereniging) en binnen school (bijvoorbeeld intervisie, innovatietrajecten) om te werken aan hun professionele ontwikkeling. De niet-geregistreerde respondenten kiezen daarentegen iets vaker voor professionele zelfstudie (53% vs 45%). Van alle respondenten geeft 78% aan dat ze de eigen professionaliseringsactiviteiten bijhouden. De geregistreerde respondenten gebruiken een portfolio en het bekwaamheidsdossier voor dit doel, terwijl beide groepen in gelijke mate gebruik maken van LinkedIn of een POP-formulier. De drie belangrijkste redenen voor registratie op Registerleraar.nl waren: “Om te laten zien dat ik bevoegd ben en mij professioneel ontwikkel” (73%), “Om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren” (34%), en “Om het beroep meer aanzien te geven” (31%). De drie belangrijkste redenen voor niet-registratie waren: “Ik ben zelf verantwoordelijk voor mijn professionele ontwikkeling en heb daar geen lerarenregister voor nodig” (38%), “Ik heb onvoldoende zicht op wat er met mijn gegevens gebeurt en voor wie deze zichtbaar zijn” (35%), “Ik ben nog onvoldoende op de hoogte van het doel en de mogelijkheden van het register” (35%). De respondenten verwachten van de website Registerleraar.nl vooral dat ze er geïnformeerd worden over wat het lerarenregister voor hen kan betekenen, hoe de website gebruikt moet worden, en hoe de registratieprocedure verloopt. In totaal bleken 142 respondenten bekend te zijn met het register. Gevraagd naar de mate waarin het lerarenregister binnen de eigen onderwijsinstelling leefde, antwoordden twee derde van de respondenten dat het register helemaal niet leeft binnen hun instelling. Deze 142 respondenten werden ook gevraagd naar hun bekendheid met de verschillende aspecten van het lerarenregister. Ze geven aan zich met name nog onvoldoende geïnformeerd te voelen over de mogelijkheden van het register voor burgers en scholen (58%), de gebruiksmogelijkheden van het register (55%), de vindbaarheid van de eigen informatie voor anderen (54%) en de betekenis van het register voor de beroepsgroep (47% ). Daarnaast voelen de 71 niet-geregistreerde respondenten die wel bekend zijn met het register zich nog onvoldoende geïnformeerd over de registratieprocedure (49%). De antwoorden op de vraag wat volgens de respondenten het doel van het lerarenregister is, zijn zeer divers, maar komen grotendeels overeen met de doelen van het register zoals geformuleerd door de Onderwijscoöperatie: het versterken van de professionaliteit, het laten zien dat je bevoegd en bekwaam bent, het versterken van de beroepsgroep en het waarborgen van kwaliteit van leraren en onderwijs. Daarnaast klinkt in sommige antwoorden een subjectief waardeoordeel door dat met name betrekking heeft op het gevoel dat het register ingezet wordt als controlemiddel bijvoorbeeld. Tot slot zijn er respondenten die aangeven dat het doel voorbij gestreefd wordt en dat het initiatief van een lerarenregister zinloos is. Om de percepties over het lerarenregister te meten, werd aan de respondenten gevraagd om (maximaal) drie trefwoorden te formuleren die zij associeerden met het register. De woorden professionalisering, controle en kwaliteit, en varianten hierop werden het meest genoemd door alle respondenten. Uit een vergelijking tussen respondentgroepen, blijkt dat de geregistreerde leraren veelal trefwoorden met een positieve connotatie noemen of woorden die de doelen van het lerarenregister beschrijven, terwijl de niet-geregistreerde respondenten daarnaast veel trefwoorden met een negatieve klank noemen, zoals controle, onrealistisch, bureaucratie. Ook bij de reactie op een aantal stellingen over het register blijkt dat de standpunten van de twee groepen respondenten sterk van elkaar verschillen. Zo is 40% van de geregistreerde respondenten het eens met de stelling dat Registerleraar.nl inspireert en motiveert om te werken aan de professionele ontwikkeling, terwijl 36% van de niet-geregistreerde respondenten het hier helemaal mee oneens is. Eenzelfde tegenstelling is bij vrijwel alle stellingen te zien. Wel is een groot aantal respondenten van beide groepen het (helemaal) eens met de stelling dat registratie alleen onvoldoende is om aan te tonen dat een leraar werkt aan de eigen professionalisering. Gevraagd naar de tevredenheid over de verschillende aspecten van het register tekent zich geen eenduidig beeld af. Uit de antwoorden blijkt dat de geregistreerde respondenten niet eenduidig tevreden of ontevreden zijn. Gevraagd naar een rapportcijfer (1-10) voor Registerleraar.nl, zijn de antwoorden van geregistreerde en niet-geregistreerde respondenten weer sterk uiteenlopend, in die mate zelfs dat de verschillen statistisch significant zijn. Van de geregistreerde gebruikers geeft 75% een voldoende rapportcijfer (6 tot 8) resulterend in een gemiddelde van 5,9 op 10, terwijl 74% van de niet-geregistreerde respondenten het register met een onvoldoende (1 tot 5) waardeert, hetgeen leidt tot een gemiddelde score van 3,8 op 10. Ondanks het feit dat dit een verkennend onderzoek is, en er slechts een kleine groep mensen de volledige vragenlijst heeft ingevuld, kunnen de volgende voorzichtige conclusies worden getrokken: •Er is veel scepsis over de redenen en het doel van het lerarenregister, maar die scepsis komt deels voort uit een gebrek aan informatie én uit misconcepties over het register. •De geregistreerde respondenten in ons onderzoek hebben een positievere perceptie van het doel en de mogelijkheden van het lerarenregister dan de niet-geregistreerden. Die laatste groep is (nog) niet overtuigd van de effectiviteit van het register. •In algemene zin is men niet erg tevreden over het lerarenregister, zelfs de geregistreerde respondenten niet. Er worden verbeterpunten aangereikt, en er is bereidheid om mee te denken over een verbetering van het systeem, maar er is vooral veel vraag naar goede en relevante informatie. De resultaten van de verkennende vragenlijst worden gebruikt als input voor vervolgonderzoek dat de Open Universiteit samen met de Onderwijscoöperatie zal ondernemen. De uitkomsten zijn een leidraad voor het ontwerp van een monitor-vragenlijst over het lerarenregister die verspreid zal worden via Registerleraar.nl. Daarnaast worden de resultaten van deze verkennende vragenlijst gebruikt bij de begeleiding van het opzetten en voeren van focusgroepsgesprekken die in dat kader van de registerpilots die in de verschillende onderwijssectoren worden uitgevoerd.