Zwarte kaviaar. Criminele netwerken, illegale handel en de bedreiging van de steur

‘Er is op dit moment geen legale Russische kaviaar in Europa’,1 ‘Kaviaarzonder regels’,2 ‘Zwarte kaviaar zal verdwijnen, maar alleen voorarmen en voor eerlijken’,3 ‘Zwarte kaviaar zal er niet meer zijn, nooitmeer’,4 zo waarschuwden Russische kranten over de illegale vangst inRusland en illegale export naar Europa in de eerste decennia van de21ste eeuw.De jaarlijkse inventarisatie voor het Nationaal dreigingsbeeld 2012 metbetrekking tot milieucriminaliteit in Nederland stelt dat vermoedelijk80 tot 90% van de hier verkochte kaviaar afkomstig is van steuren dieillegaal zijn gevangen. Een groot deel van de illegale handel zou inhanden zijn van de Russische maffia, met hoge prijzen variërend van¼ 2.000 tot ¼ 6.000 voor een kilo Beluga kaviaar tot zeldzame soortendie zelfs worden verkocht voor ¼ 25.000 per kilo in West-Europa (Liddick2011, p. 77-78; Neve e.a. 2012, p. 34). Ook in België, in december2013, een paar dagen voor kerst, waarschuwt de FOD Volksgezondheid,Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu voor een netwerkvan oplichters die illegale Russische kaviaar verkopen aan Belgischeconsumenten, waardoor consumenten gezondheidsrisico’s lopen.5Maar wat veroorzaakt de schaarste en kostbaarheid van kaviaar, wiezijn eigenlijk betrokken bij deze vorm van criminaliteit en wat zijn degevolgen?In dit artikel worden de eerste voorlopige gegevens uit ons onderzoek,gestart in 2013, naar illegale kaviaarhandel geanalyseerd. In dit onderzoekhebben we verschillende kwalitatieve onderzoeksmethodengebruikt, met inbegrip van literatuuronderzoek, media-analyses eninterviews met verschillende respondenten, zoals kaviaarhandelaren,winkeliers en politie in Nederland. Onze bevindingen trachten wevanuit criminologische theorie te verklaren en we doen een poging deaard en omvang van de illegale handel in (zwarte) kaviaar in kaart tebrengen. Het onderzoek naar de handel in kaviaar zal in 2014 wordenvoortgezet op basis van veldonderzoek in Europa, Rusland, Kazachstanen Azerbeidzjan.