Compacten van het Lesaanbod voor (Hoog)begaafde Leerlingen in het Primair Onderwijs.

Abstract

Compacten is het verkorten van instructie en schrappen van lesstof uit reguliere methoden en blijkt een effectieve manier om aan te sluiten bij de onderwijsbehoeften van (hoog)begaafde leerlingen. Compacten blijkt echter lastig voor leerkrachten. In dit onderzoek is een compact-tool ontwikkeld om leerkrachten te ondersteunen in het bereiken van een onderbouwde en gestructureerde aanpak voor compacten. Tevens is theoretisch inzicht verkregen in thema’s die relevant zijn bij compacten. Leidend in dit onderzoek was de vraag: Aan welke kenmerken moet een compact-tool voldoen om leerkrachten te ondersteunen bij het compacten? Deze vraag is beantwoord middels ontwerpgericht onderzoek aan de hand van de principes en structuur van Educational Design Research (McKenney & Reeves, 2018). Er zijn twee iteraties ofwel deelstudies doorlopen waarbij gebruik is gemaakt van vijf methoden: literatuurstudie, interview, observatie, focusgroep en tussenevaluatie. Participanten waren vijf leerkrachten en 13 leerlingen uit groep vier tot en met acht van een reguliere basisschool. Voor de data-analyse is gebruik gemaakt van Template Analyse (Brooks, McCluskey, Turley & King, 2014), hierbij werden thema’s verwerkt in een (hiërarchisch) sjabloon. In eerste instantie is er gecodeerd vanuit theorie over compacten (deductief). Overgebleven data zijn “bottom-up” (inductief) gecodeerd. Duidelijk is geworden dat leerkrachten behoefte hebben aan een overzicht van de deelvaardigheden van compacten. Een dergelijk overzicht bestond nog niet en is in dit onderzoek uitgewerkt op basis van de drie fasen van compacten (Reis & Renzulli, 2004), richtlijnen voor compacten (Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling, z.d.) en praktijkonderzoek. Dit heeft geleid tot een nieuw overzicht van zes stappen van compacten: 1) Leerdoelen definiëren, 2) Voortoetsen (indien mogelijk/gewenst), 3) Lessen selecteren, 4) Verrijking plannen, 5) Uitvoeren geplande aanpak en 6) Evalueren. Het onderzoek liet tevens drie factoren zien die het compacten beïnvloeden: voorkennis van leerkrachten van de (onderwijs)methode, mogelijkheden voor aanbod en begeleiding van verrijkingswerk en motivatie van de leerkracht. Een praktisch probleem dat naar voren kwam, was dat de wijze waarop gewerkt werd met de compact-tool verschilde per leerkracht; bij sommige leerkrachten lukte het compacten beter dan bij andere. Dit leek samen te hangen met de mate waarin zij leerlingen autonomie gaven. Autonomie wordt gezien als aspect van zelfsturing, de inbreng van leerlingen in hun leerproces (Zimmerman, 2013). Dit onderzoek suggereert dat leerkrachten beter kunnen compacten wanneer zij aansluiten bij de autonomiebehoefte van leerlingen. Over de relatie tussen compacten en zelfsturend leren is echter nog weinig bekend; vervolgonderzoek kan dit gebied verder verkennen om meer inzicht te geven in compacten, autonomie en zelfsturing.

Date of Award	3 May 2021
Original language	Dutch
Supervisor	Jorrick Beckers (Supervisor)