Data-democratie in het natuurdomein

: De provincie als gids in het databos

Abstract

In de huidige gedataficeerde samenleving nemen bestuur en politiek steeds vaker besluiten gebaseerd op de uitkomsten van data-analyses. Als die data in handen blijft van een kleine groep is er volgens Kuitenbrouwer (2018) sprake van datadictatuur. Wil de overheid het vertrouwen van de maatschappij behouden, dan moet zij streven naar het tegenovergestelde; datademocratie. De manier waarop de overheid omgaat met data in de beleidsvorming en politieke afwegingen geeft vorm aan deze datademocratie (Van Dijk & Hacker, 2018). Dit onderzoek geeft aan wat de obstakels zijn om te komen tot datademocratie en hoe dit in de praktijk opgelost kan worden. De oplossingen zijn vertaald in datagovernance termen, zodat het advies aansluit bij de organisatieprocessen rondom data.
Op basis van literatuurstudie is geïnventariseerd wat er al aan onderzoeksresultaten beschikbaar is op het thema datademocratie. Hieruit is samengevat wat de belangrijkste processen zijn in de democratie die met data te maken hebben, en wat obstakels zijn voor datademocratie. Dat is vervolgens vertaald naar de datagovernance in een overheid. Met de inzet van interviews van betrokkenen uit een overheidsorganisatie is bepaald in hoeverre de bouwstenen van het datagovernance model op orde zijn, of nog verdere ontwikkeling behoeven.
Een citaat uit een van de interviews vat het goed samen: “In een democratie maak je afspraken hoe je tot bepaalde besluitvorming komt, en wat je daarin belangrijk vindt. Dat moet op datagebied nog echt georganiseerd worden”. Het onderzoek wijst uit dat door de datagovernance op de relevante aspecten te professionaliseren, de obstakels voor een datademocratie aangepakt kunnen worden.
De gevonden obstakels voor datademocratie zijn 1) onvoldoende openheid en gebrek aan faciliteiten hiervoor; 2) een gebrekkige inclusiviteit; 3) gebrekkige representativiteit; 4) publiek-private onbalans.
Oplossingen kunnen gevonden worden in de verbetering van de datakwaliteit, dataverwerkingsmethodes, compliance, risicomanagement en de vaardigheden van de werknemers. Instrumentontwikkeling en het beschikbaar stellen van informatietechnologie is hierbij van belang; de provincie als “gids en bibliothecaris in het databos”. Om daadwerkelijk een betekenisvolle gids te kunnen zijn, moet de organisatie zich ontwikkelen naar een meer faciliterende overheid. Deze datagovernance professionalisering vraagt inzet van het gehele ecosysteem waarbinnen overheidsdata beschikbaar wordt gesteld en gebruikt wordt voor democratische besluitvormingsprocessen. Samenwerking tussen overheden zou gericht moeten zijn op gezamenlijke strategiebepaling, diensteninkoop en lobby voor passende regelgeving. De provincie kan zich hierin als een voortouwnemer opstellen, als hoeder van de datademocratie. De provincie als middenbestuur kan de motor zijn voor het verbinden van partijen. Zij houdt daarbij de ingezette koers in het oog, en faciliteert de agendazetting (Strijp, 2018). De omgang met nieuwe technologien zoals artificial intelligence kan bijdragen aan datademocratie, mits de databasis op orde is. Hierin zijn voor de onderzochte organisatie evenals andere overheden, nog wel verbeterstappen te maken. Een stevige onderzoeksagenda kan nieuwe inzichten en bewezen aanpakken leveren voor de datademocratie.

Date of Award	23 Jun 2024
Original language	Dutch
Supervisor	Hans Berends (Supervisor) & Montserrat Prats López (Examiner)