De receptie van het design van Bořek Šipek in Nederland

: Porselein, meubel-, glas- en zilverwerk 1983 - 2007

Abstract

De stelling concentreert zich op de ontvangst van het design van de Tsjech Bořek Šipek in Nederland, zijn porselein, meubels, glas- en zilverwerk in de tijd dat zijn Studio Šipek in Amsterdam was gevestigd van 1983 tot 2007.
Voor mijn onderzoek heb ik als primaire bronnen zijn designobjecten, toonstellingen in musea met de catalogi en de interviews die hem zijn afgenomen door kunsthistorici gebruikt. Als secundaire bronnen hoofdzakelijk de artikelen door de kunstcritici in de relevante kunstbladen en kranten.
Als leidraad voor de structuur van mijn onderzoek heeft het proefschrift van Lennart Booij over de ontvangst in Nederland van het werk van de Franse glaskunstenaar René Lalique (1860-1945) uit 2013 gediend. Booij hanteerde voor zijn studie het explorerend en verklearend model. Voor de condities waaronder Šipek en zijn werk tot succes konden komen, heb ik het boek van Alan Bowness gebruikt The conditions of Success.How the Modern Artist rises to Fame.
De invloed van Šipeks opleiding en artistieke achtergrond zijn eveneens onderzocht. Hij groeide op in Praag, Tsjechoslowakije, studeerde in Praag, in Duitsland (Hamburg en Stuttgart) en promoveerde in Delft in 1973 aan de Technische Hogeschool. Zijn kunst is beïnvloed door de barok, de jugendstil, art deco en de Amsterdamse School. Tijdens zijn jeugd in Praag raakte hij onder de indruk van het werk van de Sloveense architect Jože Plečnik (1872-1957) wiens opvolger hij in 1993 werd, op uitdrukkelijk verzoek van de president van de Tsjechoslowaakse republiek Vàclav Havel (1936-2011), voor de restauratie van de enorme burcht van Praag.
Van het begin af aan in 1983 concentreerde Šipek zich in zijn werk op het overbrengen van een emotie die door de beschouwer zou kunnen worden ervaren. Om dat te bereiken gebruikte hij verhalen en sprookjes. Hij benoemde zijn stijl als ‘Stijl Vormt Functie’ als leus tegen het devies van het heersende modernisme ‘Functie Vormt Stijl’. Ondanks de sterke inzet van belangrijke musea in Nederland Šipeks kunst te presenteren, speciaal het Stedelijk Museum Amsterdam door Reyer Kras en het Museum voor Hedendaagse Kunst Het Kruithuis ’s-Hertogenbosch (tegenwoordig: Design Museum Den Bosch) door Yvònne Joris , werd hij een kunstenaar die hoofdzakelijk werd geaccepteerd door de elite. Dit laatste in sterke tegenstelling tot de rest van de wereld waar hij een megaster werd van de designwereld, van Italie, Duitsland tot in China, Japan en de VS. Moet ik een keuze maken voor de museumstaf die in Nederland het belangrijks is geweest voor Šipeks carrière dan is dat allereerst Joris geweest met de organisatie van drie tentoonstellingen inclusief een grote opdracht (het porseleinen Albertine servies in 1988) en Kras met twee tentoonstellingen en de opdracht voor de foto’s van zijn werk door Erwin Olaf (1991).
Het waren de grote, belangrijke en internationaal opererende designfirma’s Driade (I) en Vitra (D) die al in een vroeg stadium veel van Šipeks design produceerden en dat bleven doen.
Galerie Steltman Amsterdam en New York (VS) is heel belangrijk geweest voor Šipek en zijn kunst als opdrachtgever voor tenminste 93 stuks kunstwerken, vier boeken/catalogi en de voortdurende presentatie van jaarlijkse solo- en permanente exposities in de periode 1990-2000 en ook nog daarna.
Zijn hele designcarrière lang was Šipek een intens levend en productief kunstenaar voor wie de hele wereld als inspiratiebron diende maar bovenal de mondgeblazen glascultuur en de verhaalcultuur van zijn thuisland Tsjecho-Slowakije en in breder perspectief de culturen van Oost-Azie. Al Šipeks kunstwerken zijn bewerkelijk en arbeidsintensief. Šipek was ook een pragmatisch, gefocust en bescheiden mens die unica kunstwerken maakte, met als resultaat dure en waardevolle objecten, en in kleine series om de prijs te drukken om de minder welgestelden te verleiden zich te verheugen in zijn kunstwerken en het te kopen.
Het antwoord op de stelling hoe heeft de ontvangst van Šipeks werk in Nederland zich ontwikkeld, is kort samengevat: Šipek heeft vanaf 1983 een moeizame start gehad in Nederland. Door de tentoonstellingen in de musea in 1985, 1986, 1988 en 1991 en bij zijn Amsterdamse galerie in de jaren na 1990 bereikte de belangstelling voor Šipeks werk een hoogtepunt omstreeks 1993. Na Šipeks vertrek naar Praag in 2000 vlakte de belangstelling langzaam af. Nog eenmaal was er een hoogtepunt in de belangstelling voor zijn design in Nederland in 2006 tijdens de grote overzichtstentoonstelling in het Drents Museum. De vele liefhebbers van zijn design in Nederland bleven hem ook nadien volgen.

Date of Award	3 Jun 2020
Original language	Dutch
Supervisor	Mieke Rijnders (Supervisor) & Jos Pouls (Examiner)