De Relatie tussen het Werkgeheugen en Beginnende Leesvaardigheid bij Kinderen met een Taalontwikkelingsstoornis

Abstract

Achtergrond: Bij de ontwikkeling van leesvaardigheid speelt het werkgeheugen een rol. Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) laten problemen zien met zowel de ontwikkeling van leesvaardigheid als werkgeheugen. Doel: Inzicht verkrijgen in de leeftijd waarop het subvocaal herhalingssysteem van de fonologische lus (component van het werkgeheugen) actief wordt en in de relatie tussen componenten van het werkgeheugen en de aspecten van beginnende leesvaardigheid en de rol van leeftijd op deze relatie bij kinderen met TOS. Deelnemers, procedure en onderzoeksontwerp: Middels een selecte steekproef zijn 27 leerlingen van een cluster-2 school (M = 7 jaar en 2 maanden, SD = 10 maanden) geworven voor het onderzoek. Cluster 2 richt zich op onderwijs aan kinderen met een communicatieve beperking, alle kinderen zijn gediagnosticeerd met TOS. De geworven leerlingen hebben een test gemaakt om het subvocaal herhalingssysteem in kaart te brengen en werkgeheugentaken uitgevoerd (visueel en verbaal). Naast deze taken zijn uit het leerlingdossier de leeftijd en de voorbereidende leesvaardigheid opgevraagd. In een correlationeel between-subjects design werden met behulp van een non-parametrische t-toets, correlatie- en regressieanalyses de onderzoeksvragen beantwoord. Meetinstrumenten: Om het subvocaal herhalingssysteem van de fonologische lus te meten werd de eerste trial van de 15 woordenleertest afgenomen, eenmaal auditief en eenmaal pictoriaal. Het verschil tussen het aantal genoemde woorden tussen de pictoriale en de auditieve versie werd als indicatie voor de ontwikkeling van het subvocale herhalingssysteem gezien. Om het visueel-ruimtelijk- en het verbaal werkgeheugen in kaart te brengen werden het omgekeerd stippenbord, draaifiguur, omgekeerde cijferreeksen en lettermix van de AWMA testbatterij afgenomen. Voor het niveau van beginnende leesvaardigheid werd gebruik gemaakt van de Cito toets Taal voor Kleuters. Resultaten: Er werd geen verschil gevonden tussen de gemiddelde leeftijd van kinderen met een actief- en een inactief subvocaal herhalingssysteem. Er bleek echter wel een tendens tussen het actief worden van het subvocaal herhalingssysteem en het oplopen van de leeftijd. Er werd een middelmatige samenhang gevonden tussen het verbaal werkgeheugen en het taalbewustzijn en een voorspellende waarde van het verbaal werkgeheugen voor taalbewustzijn. Conclusie: Dit onderzoek laat zien dat het subvocaal herhalingssysteem van de fonologische lus bij kinderen met TOS mogelijk iets later actief wordt dan bij kinderen met een normale taalontwikkeling. Daarnaast wordt er samenhang gevonden tussen het verbaal werkgeheugen en taalbewustzijn en heeft het verbaal werkgeheugen een voorspellende waarde voor taalbewustzijn. Nader onderzoek is nodig om in kaart te brengen wat de invloed van de werkgeheugencomponenten is op (beginnende) leesvaardigheid bij kinderen met TOS per leeftijdsfase, zodat de onderwijspraktijk een beter beeld krijgt op welke leeftijd training van het werkgeheugen het best kan worden ingezet teneinde de leesvaardigheid te verbeteren.

Date of Award	24 Sept 2018
Original language	Dutch
Supervisor	Céleste Meijs (Supervisor)