Duurzame Inzetbaarheid van Oudere Leerkrachten in het Basisonderwijs: Hinderende en Stimulerende Factoren.

Abstract

Samenvatting
Door het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd zullen leerkrachten noodzakelijkerwijs tot op hogere leeftijd hun beroep moeten uitoefenen. Daarnaast dreigt in de komende jaren een tekort aan leerkrachten, waardoor het wenselijk is oudere leerkrachten langer voor het werk te behouden. Een werknemer is duurzaam inzetbaar als hij kan voldoen aan de eisen die op het werk worden gesteld. Om te kunnen functioneren hebben werknemers volgens het Job Demands-Resources model een positieve balans nodig tussen energiebronnen en werkeisen. Dat wil zeggen dat energiebronnen zwaarder wegen dan werkeisen. Ook leeftijdskenmerken en persoonlijke kenmerken zijn van invloed op deze balans.
Het doel van dit kwalitatieve onderzoek is meer inzicht te krijgen in stimulerende en hinderende factoren die de oudere leerkracht zelf beschouwt als van invloed op duurzame inzetbaarheid. Vraagstelling van het onderzoek is: Welke hinderende en stimulerende factoren onderscheiden oudere leerkrachten in hun werksituatie om duurzaam inzetbaar te blijven tot de pensioengerechtigde leeftijd?
Participanten waren 30 leerkrachten uit het basisonderwijs in de leeftijd van 55 jaar en ouder in een middelgrootte gemeente in Nederland. De groep was verdeeld in drie subgroepen: werkzaam als leerkracht, voor de pensioengerechtigde leeftijd gestopt met het werk als leerkracht en tot aan de pensioengerechtigde leeftijd als leerkracht gewerkt. Participanten zijn verworven op basis van convenience sampling. Het onderzoek is gehouden door middel van een semigestructureerd interview. De interviews zijn opgenomen en getranscribeerd. Analyse vond plaats in drie fases: open codering, axiale codering en selectieve codering. Hinderende en stimulerende factoren werden beschreven in termen van leeftijdskenmerken, persoonlijke kenmerken en hulpbronnen en werkeisen en werkhulpbronnen. De intercodeur betrouwbaarheid werd vastgesteld op basis van Cohen’s Kappa.
Voor de interviews werd gebruik gemaakt van een zelfontworpen interviewprotocol. Tijdens het analyseproces is een codeboek opgesteld. Dit codeboek is theory- en datadriven en bestaat uit vier codebomen met een verklaring van de variabelen. Om meer inzicht te krijgen in de individuele verschillen in factoren en de mate waarin deze, volgens de participant, positief of negatief wegen is van vijf participanten een individueel portret beschreven.
Resultaten: Wanneer hinderende factoren zwaar wogen en het effect hiervan niet door stimulerende factoren kon worden gecompenseerd, sloeg de balans van de participant negatief uit en stopte deze met het werk als leerkracht. De balansen bestonden uit een combinatie van verschillende factoren. Zowel de factoren, als het aantal factoren, als de mate waarin een factor positief of negatief werd ervaren was voor iedere participant anders. Leeftijdskenmerken, zoals gezag en vermoeidheid, konden een positieve of negatieve invloed op de balans hebben. Persoonlijke hulpbronnen, met name gezondheid en karaktereigenschappen, waren een zwaarwegende stimulerende factor.
Conclusie: Duurzame inzetbaarheid van de oudere leerkracht gaat om de balans tussen hinderende en stimulerende factoren die er op individueel niveau voor iedereen anders uitziet. Hoe zwaar factoren voor een participant wegen is afhankelijk van persoonlijke kenmerken en omstandigheden. Duurzame inzetbaarheid van de oudere leerkracht moet breder worden verklaard dan alleen in termen van werkeisen en werkbronnen, zoals in het JDR model. leeftijdskenmerken en persoonlijke kenmerken spelen een belangrijke rol bij duurzame inzetbaarheid van de oudere leerkracht.

Date of Award	2020
Original language	Dutch
Supervisor	Marjan Vermeulen (Supervisor)