Effecten van techno-onzekerheid op arbeidstevredenheid en de modererende rol van collegiale ondersteuning

: Een verkennend onderzoek naar de relatie tussen techno-onzekerheid en arbeidstevredenheid en de verzachtende rol van goede collegiale ondersteuning op deze relatie.

Abstract

De grootschalige impact van Informatie en Communicatie Technologie (ICT) op onze levens is in de jaren tachtig ingezet en anno 2020 is de rol van al die hardware en software niet meer weg te denken. Niet alleen individuen maar ook organisaties worstelen om deze technologische veranderingen bij te kunnen houden maar dat lukt niet altijd en raken mensen in stress. De stress die werknemers kunnen ervaren ten gevolge van die technologie heet technostress en wetenschappelijke onderzoeken van de afgelopen twee decennia hebben aangetoond dat deze vorm van stress vele nadelige gevolgen heeft op welzijn en arbeidstevredenheid van medewerkers. De doorbraak kwam in 2008 met Ragu Nathan, die met zijn onderzoeksmodel de rol van vijf technostressmakers heeft kunnen bewijzen op hun negatieve effect op de arbeidstevredenheid. Ook heeft hij een drietal verzachtende factoren benoemd die deze negatieve effecten kon verminderen.

In dit onderzoek hebben wij enerzijds bovenstaand model willen falsificeren en anderzijds een bedrijfswetenschappelijke bijdrage willen leveren door het effect van techno-onzekerheid op arbeidstevredenheid te toetsen en te onderzoeken of collegiale ondersteuning hier een verzachtende rol heeft. Techno-onzekerheid is één van die vijf stressmakers en houdt in dat mensen stress ervaren doordat ze onzeker zijn over hun kennis, vaardigheden en de snelheid van ICT ontwikkelingen niet bij kunnen houden. Het onderzoek is uitgevoerd bij een aantal Nederlandse organisaties die actief zijn in de overheid, onderwijs, bankensector en industrie.

Na een uitvoerige theoretische verkenning volgens de sneeuwbalmethode zijn de volgende twee hypotheses opgesteld:

H1: Techno-onzekerheid heeft een negatieve invloed op arbeidstevredenheid.
H2: Ondersteuning van collega’s heeft een verzachtend effect op de negatieve invloeden van techno-onzekerheid op arbeidstevredenheid.
Vervolgens is er een tweetalige digitale survey opgesteld op basis van eerder gevalideerde vragenlijsten en via verschillende kanalen uitgestuurd bij de organisaties. Er zijn 386 bruikbare responses op gekomen. Deze zijn via Structual Equation Modelling methode met SmartPLS geanalyseerd. Zowel de validiteit als de betrouwbaarheid van data is goed bevonden.

Ons onderzoek is ondanks zijn beperkingen valide en betrouwbaar te noemen omdat alle deelanalyses hierop wijzen. Daar waar de minimale respons 225 moest zijn hebben we 386 volledige responses verwerkt. Deze zijn echter van beperkte omvang. Medeonderzoekers hebben allen één van de vijf technostress veroorzakers onderzocht. In ons onderzoek heeft alleen techno-insecurity direct een aangetoond effect op arbeidstevredenheid en de andere vier niet. Dat betekent dat werknemers zich bedreigd voelen door technologie omdat ze bang zijn hun banen kwijt te raken aan mensen die meer kennis en vaardigheden bezitten van ICT.

In ons eigen onderzoek naar techno-onzekerheid, geanalyseerd volgens het reflectieve model, zijn zowel H1 als H2 verworpen. Additionele analyses met het formatieve construct (origineel onderzoek van Ragu-Nathan) waarbij ook de vragen van de overige technostress factoren gezamenlijk zijn meegenomen is technostress wél bewezen. Het effect van collegiale ondersteuning is ook in dit formatieve model niet bewezen. Wellicht waren de drie vragen niet direct representatief voor de ICT kant van de gevraagde collegiale support. Ook hier geldt dat de drie originele moderators waar technical-support deel van uitmaakt, beter niet uit elkaar gehaald hadden kunnen worden.

Hier is voor vervolgonderzoek aan te bevelen om de vijf technostress factoren en de modererende factoren niet uit elkaar te halen. Een grootschalige Nederlandse (of liever Europees) onderzoek zal meer inzichten geven in de omvang van technostress in demografische en geografische zin. Gezien de actualiteiten is een Corona gerelateerd technostress onderzoek aan te bevelen.

Op basis van de resultaten van het formatieve construct adviseren wij managers, HRM managers en loopbaanbegeleiders werk te maken van technostress en vragen we ze om samen te werken om de werknemers de juiste ondersteuning te bieden. Juist in deze vreemde Corona tijden waarin werknemers vaak alleen thuiswerken en waar ze veel meer afhankelijk zijn van ICT is collegiale ondersteuning van zeer groot belang.

Date of Award	8 Aug 2020
Original language	Dutch
Supervisor	Lars Rieser (Examiner) & Guy Janssens (Co-assessor)