Harmonisatie van de kwalificatie van de arbeidsrelatie in het arbeidsrecht, fiscaal recht en sociaalzekerheidsrecht

Abstract

Uit onderzoek van de Commissie Borstlap is gebleken dat de arbeidsrelatie verschillend wordt beoor-deeld in het arbeidsrecht, fiscaal recht en sociaalzekerheidsrecht en dat dit van invloed is op de afba-kening tussen werknemers en zelfstandigen. Dit heeft gevolgen voor de zekerheid en duidelijkheid over de arbeidsrelatie. Dit is niet gewenst, omdat het wel of niet zijn van werknemer in loondienst di-verse arbeidsrechtelijke, sociaalrechtelijke en fiscale gevolgen heeft. Na de publicatie van het onder-zoek van de Commissie Borstlap heeft de Hoge Raad op 6 november 2020 in het Participatieplaats-arrest de beoordeling van de kwalificatie van de arbeidsrelatie genuanceerd door een onderscheid te maken in twee fases. In de eerste fase – de uitlegfase – moet aan de hand van de Haviltex-maatstaf worden vastgesteld wat de overeengekomen rechten en verplichtingen zijn en vervolgens moet in de tweede fase – de kwalificatiefase – beoordeeld worden of deze rechten en verplichtingen tot een ar-beidsovereenkomst in de zin van artikel 7:610 BW leiden. In dit onderzoek is onderzocht in hoeverre de tweefasentoets uit het Participatieplaats-arrest bijdraagt aan de harmonisatie tussen het arbeids-recht en het fiscaal- en sociaalzekerheidsrecht met betrekking tot de kwalificatie van de arbeidsrelatie.

Voor dit onderzoek is er een literatuur- en jurisprudentieonderzoek verricht. Uit het jurisprudentieonder-zoek is gebleken dat de rechtspraak moeite heeft met de toepassing van de tweefasentoets. In de civiele- en publiekrechtelijke jurisprudentie wordt veelal geen onderscheid gemaakt tussen de twee fases, wordt de Haviltex-maatstaf niet altijd expliciet toegepast en wordt de uitlegfase verschillend ingevuld. In plaats van Haviltex-maatstaf wordt in de publiekrechtelijke jurisprudentie veelal gebruik gemaakt van het Gouden Kooi-arrest dat weer een vertaling is van het Groen/Schoevers-arrest in het publiekrecht. Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn de aard van het publiekrecht zich verzet tegen de toepassing van de Haviltex-maatstaf. Uit het literatuuronderzoek is namelijk gebleken dat het kwali-ficatievraagstuk in het fiscaal- en sociaalzekerheidsrecht een meer formele of feitelijke benadering hanteert voor het kwalificeren van de arbeidsrelatie. Omdat de Haviltex-maatstaf gericht is op het uitleggen van schriftelijke overeenkomsten, is de Haviltex-maatstaf – hoewel de feitelijke uitvoering hier ook van belang is – misschien minder geschikt voor de kwalificatie van de arbeidsrelatie in het publiekrecht. In het arbeidsrecht zou de nadruk daarentegen meer liggen op de partijbedoeling in plaats van de feitelijke uitvoering. Anderzijds blijft de kwalificatie van de arbeidsrelatie een civielrech-telijk vraagstuk in een publiekrechtelijke aangelegenheid, waardoor het wellicht meer tijd kost voordat het wordt opgepikt. Het is gissen naar de oorzaak van deze verschillen en derhalve kan er niet on-dubbelzinnig geconcludeerd worden dat de tweefasentoets wel of niet bijdraagt aan de harmonisatie tussen het arbeidsrecht en het fiscaal- en sociaalzekerheidsrecht met betrekking tot de kwalificatie van de arbeidsrelatie. Voor nu wordt het verschil in de rechtspraak in stand gehouden, waardoor er niet kan worden gesteld dat de rechtsgebieden naar elkaar toe groeien. De kwalificatiefase van de tweefasentoets draagt op zichzelf niet bij aan de harmonisatie tussen het arbeidsrecht en het fiscaal- en sociaalzekerheidsrecht. In de kwalificatiefase wordt namelijk alleen vastgesteld of de overeenge-komen rechten en verplichtingen voldoen aan de criteria arbeid, loon, gezag en gedurende zekere tijd. Uit het literatuuronderzoek is wel gebleken dat in het arbeidsrecht de nadruk steeds meer wordt ge-vestigd op de organisatorische inbedding ter invulling van het gezagscriterium. Als dit criterium het vertrekpunt wordt voor de invulling van het gezagscriterium, dan zal het arbeidsrecht dichter naar het fiscaal- en sociaalzekerheidsrecht toegroeien, omdat de organisatorische inbedding in deze laatste twee rechtsgebieden al wordt toegepast. Dit is echter niet te danken aan de tweefasentoets.

Date of Award	10 Jan 2023
Original language	Dutch
Awarding Institution	Department of Private Law