JOHANNA WESTERDIJK EN ALETTA JACOBS OP REIS

: Een comparatieve studie van de reiservaringen van Johanna Westerdijk en Aletta Jacobs wat betreft gender- en koloniaal discours in reisbrieven uit Amerika en Japan

Abstract

In dit onderzoek staat de vraag centraal in hoeverre de reisteksten van 19e-eeuwse vrouwen onderdeel zijn van het gender- en koloniaal discours. Dit onderzoek richt zich op de reisteksten van Johanna Westerdijk en Aletta Jacobs, twee 19e-eeuwse Nederlandse vrouwelijke wetenschappers die qua opleiding en sociale klasse vergelijkbaar zijn. Ze zijn beiden op reis geweest naar Amerika en Japan en hebben van die reizen verslag gedaan. Aletta Jacobs heeft haar reisverslagen gepubliceerd. Van Johanna Westerdijk zijn slechts een paar handgeschreven brieven bewaard gebleven. Dit onderzoek is daarom het eerste onderzoek dat op basis van die brieven een breder beeld wil creëren van deze vrouwelijke wetenschapper.
De tekstanalyse van de reisteksten is gebaseerd op uitgangspunten uit de literatuurtheorie. Aan de hand van concepten zoals vertelinstantie, focalisatie, personages en ruimte zijn de reisteksten bekeken. Vervolgens zijn deze concepten verbonden met het gender- en koloniaal discours zoals dat uit reisteksten van deze 19e-eeuwse vrouwen naar voren is gekomen. Het onderzoek van Sara Mills uit 1991 heeft daarbij centraal gestaan. Een van de belangrijkste conclusies uit dat onderzoek is dat 19-eeuwse reisteksten van vrouwen onderling verschillen in beide conflicterende discursieve elementen. Daarmee konden vrouwen in hun reisteksten kritiek leveren op het dominante koloniale discours uit hun tijd.
De conclusie van mijn onderzoek luidt dat aan de hand van de tekstanalyse van Sara Mills de reisteksten van Westerdijk en Jacobs passen bij het breder gender- en koloniaal discours doordat ze conflicterende discursieve elementen bevatten. Bij Westerdijk overheerst daarbij het genderdiscours, bij Jacobs overheerst het koloniaal discours. Uit dit onderzoek van de reisteksten van Westerdijk komt een vrouwelijke verteller naar voren die open staat voor de relatie met de Ander. In die zin heeft Westerdijk in haar reistekst over Japan een andere kijk geboden op de dominante koloniale verhoudingen in de 19e-eeuw.

Date of Award	11 Apr 2019
Original language	Dutch
Supervisor	Lizet Duyvendak (Supervisor) & Caroline Drieënhuizen (Examiner)