Michel Foucault (1926-1984) Biopolitiek en biomacht in de denkwereld van Foucault

Abstract

In deze scriptie wordt verslag gedaan van de denkontwikkeling van Foucault over de door hem ontwikkelde concepten biopolitiek en biomacht.
In penitentiaire inrichtingen, gevangenissen en ziekenhuizen had Foucault het machtsmechanisme geanalyseerd van de aanwezige medische kenniscentra en de grote invloed hiervan op bestuurlijke besluiten. Dit inzicht zou hij later uitwerken in zijn volgende studies over de relatie tussen kennis en macht.
In de bestuurlijke transitie eind 17e eeuw, waarbij niet alleen de soevereine macht van de vorst de komende eeuw plaats zou maken voor een burgerlijk bestuur, maar ook de zich snel ontwikkelde medische wetenschap grote sprongen vooruit maakte en politiek steeds meer aanwezig was. De toenemende invloed van nieuwe medische kennis op bestuurlijke strategieën, die in de veranderde samenleving noodzakelijk waren door de komst van een steeds verder uitbreidende industrialisatie, de grotere inbreng van het kapitaal en de explosieve bevolkingsgroei vroeg om een nieuwe bestuurspolitiek. Met het politieke inzicht dat een gezonde samenleving van essentieel belang was voor de economische groei, baseerde de politiek de keuze van bestuurlijke strategieën nu steeds meer op medische kennis en gezondheidsstatistieken. Het creëren van een gezonde en veilige samenleving werd nu als een belangrijke politieke taak gezien en het nemen van disciplinaire en surveillerende maatregelen een noodzakelijke voorwaarde om controle te kunnen houden op een samenleving met gezonde burgers.
Mijn onderzoek is een literatuuronderzoek, met Foucaults colleges aan de Collège de France als primaire bron, evenals zijn interviews, lezingen en boeken waarin hij zijn biopolitieke visie en de daar aan gerelateerde biomachtstrategieën al docerend analyseerde. Zijn biopolitieke concepten zijn later wel vanuit verschillende politieke filosofische invalshoeken op velerlei wijze opnieuw geïnterpreteerd en geëxpliceerd.
In de secundaire bronnen lezen wij in de diverse wetenschappelijke publicaties over de huidige aanwezigheid van biomacht in medische en ethische besluitvorming en in de mens- en gedragswetenschappelijke artikelen herkennen wij de daarin besproken gedragsstrategieën nu als biomachtstrategieën.
De biopolitieke besluiten tijdens de afgelopen pandemie hebben ons het belang van de aanwezigheid van medische wetenschappelijke kennis en de invloed van medische statistieken duidelijk gemaakt. De inzet van disciplinaire en surveillerende maatregelen die in de samenleving tot gedragsverandering moest leiden, werd met verwijzing naar de medische conclusies op deze manier breed gedragen.
De conclusie van Foucaults analyses, dat politieke besluitvorming onder invloed van medisch wetenschappelijke kennis kan leiden tot een bestuur met biopolitieke strategieën heeft stand gehouden. De biostrategieen die een gezonde en veilige samenleving als doel hebben, zullen in de toekomst echter voortdurend getoetst moeten worden in een steeds kritischer samenleving waar de autonomie van de burger steeds meer centraal komt te staan. Ook Foucault erkende dit en bleef daarom aansturen op een maatschappelijke dialoog, waar een balans gevonden moet worden tussen de autonome burger en de biopolitieke noodzaak van maatregelen.

Date of Award	27 Nov 2022
Original language	Dutch