Oliver met een twist

: De waardering en toe-eigening van Oliver Twist in Nederland in de negentiende eeuw

Abstract

Het onderwerp van deze scriptie is de toe-eigening van de roman Oliver Twist van Charles Dickens in Nederland in de negentiende eeuw. Om na te gaan in hoeverre er sprake is van toe-eigening in de kritische en creatieve receptie van Dickens’ Oliver Twist heb ik allereerst de receptie van de roman in Nederland in de negentiende eeuw geanalyseerd. Hierbij kwam ik tot de conclusie dat Nederlandse recensenten over het algemeen de nadruk leggen op Dickens’ positieve realisme en niet zoals de Engelse recensenten op Dickens' maatschappelijke kritiek. Er was helaas niet veel contemporain Nederlands materiaal over Oliver Twist beschikbaar. Enerzijds is dit veroorzaakt door het feit dat het aan het begin van de negentiende eeuw nog niet gebruikelijk was om structureel recensies te schrijven. Anderzijds zou dit veroorzaakt kunnen zijn doordat juist Oliver Twist niet paste binnen het beeld dat men in Nederland van Dickens had als schrijver van humoristische, verheffende literatuur.
Vervolgens heb ik de bewerkingsstrategieën van een Oliver-twistadaptatie die speciaal voor de jeugd bewerkt is geanalyseerd. Hier kwam uit naar voren dat in de adaptatie de brontekst selectief is ingekort op een dusdanige manier dat de maatschappijkritische toon verdwenen is en er een moralistische boodschap in benadrukt wordt. Dit sluit aan bij het pedagogische discours in Nederland uit de negentiende eeuw waarin de nadruk lag op vroomheid en gehoorzaamheid. Hier lijkt dus sprake te zijn van toe-eigenen van het verhaal naar de heersende Nederlandse moraal.
Tenslotte heb ik een toneeladaptatie van Oliver Twist geanalyseerd. Hieruit bleek dat de brontekst verschillende transformaties heeft ondergaan die niet allen toegeschreven kunnen worden aan de transmodale transformatie. Deze wijzigingen hebben veelal een christelijk karakter, zo wordt er geciteerd uit het Onze Vader en wordt het motief van verlossing sterker benadrukt dan in de brontekst. Daarnaast wordt het gezin als ideale situatie in deze adaptatie benadrukt door het introduceren van een portret van de vader en het feit dat er in deze adaptatie sprake is van een trouwakte. Meest opmerkelijk in deze adaptatie is echter de rol van Nancy, die niet meer vermoord wordt door Sikes maar zich ontwikkelt tot een zelfstandig karakter dat verlossing vindt door God. Deze stichtelijke interpretatie van het verhaal staat in contrast met de melodramatische adaptaties v a n Oliver Twist die in Engeland werden gemaakt waar de nadruk voornamelijk lag op de actiescènes uit de roman, zoals de moord op Nancy en het tragische ongeluk van Bill. Daarentegen past zij juist wel binnen de conventies van het burgerlijk drama en de moraliserende tendens in de Nederlandse toneeltraditie.

Date of Award	23 Oct 2020
Original language	Dutch
Supervisor	Lizet Duyvendak (Supervisor)