Onderwijs Ontwerpen in de Praktijk.

: Een kwalitatief onderzoek naar het ontwerpen van onderwijs door onderwijskundig ontwerpers in het hoger beroepsonderwijs.

Abstract

Onderwijskundig ontwerpers maken tijdens hun studie kennis met een of meer ontwerpmodellen. Ze leren deze vervolgens toe te passen door aan de hand van een ontwerpmodel een instructie te ontwerpen. Een mogelijk nadeel van deze wijze van leren ontwerpen is dat ontwerpmodellen niet altijd goed aansluiten bij de ontwerppraktijk. Waar ontwerpmodellen een zekere eenvormigheid lijken te suggereren, verlopen ontwerpprocessen vaak meer divers en heterogeen. Om toekomstige onderwijskundigen voor te bereiden op hun taak als ontwerper kan het van belang zijn om, als aanvulling op het verwerven van kennis over ontwerpmodellen en ze leren toe te passen, tijdens de opleiding ook aandacht te besteden aan kennis over de ontwerppraktijk. Kennis over de ontwerppraktijk is echter relatief schaars. Daarom is meer inzicht in de ontwerppraktijk van onderwijskundigen nodig.
Dit kwalitatieve onderzoek probeert antwoord te geven op twee onderzoeksvragen: hoe ontwerpen onderwijskundig ontwerpers die werkzaam zijn als docent in het hoger beroepsonderwijs hun onderwijs, en welke dilemma´s en beperkingen ervaren deze onderwijskundig ontwerpers bij het ontwerpen van hun onderwijs?
Hiervoor zijn interviews gehouden met tien onderwijskundigen die werkzaam zijn bij een hogeschool en daar onderwijs ontwerpen en uitvoeren, zowel individueel als in teamverband. Tijdens de interviews werden aan de hand van een interviewleidraad gegevens verzameld over een recent doorlopen ontwerpproces.
Aan de hand van een grounded theory procedure zijn gesprekstranscripten geanalyseerd, wat een overzicht heeft opgeleverd van 137 open codes. Deze zijn vervolgens geïntegreerd in 33 meer abstracte categorieën, die op hun beurt weer zijn samengevat in 5 kerncategorieën, te weten Context, Autonomie, Ervaring en routine, Onderwijsconcept en Creatief proces.
Ten aanzien van de eerste onderzoeksvraag kan geconcludeerd worden dat voor de onderwijskundig ontwerpers in dit onderzoek ontwerpen vooral een creatief proces is waarbij wordt geprobeerd tijd en ruimte te nemen om een goede probleemanalyse te doen, ideeën te laten rijpen en ontwerpen te evalueren. Hierbij wordt over het algemeen niet expliciet een ontwerpmodel gebruikt. Er wordt sterk geleund op ervaring. Tijdens het ontwerpproces streven de onderwijskundig ontwerpers naar vrijheid ten aanzien van ontwerpbeslissingen, terwijl zij ook hun best doen om te opereren binnen de context, die van grote invloed is op het uiteindelijke ontwerpproduct.
Wat betreft de tweede onderzoeksvraag blijkt dat een gebrek aan tijd wordt ervaren. Daarnaast ervaren de onderwijskundig ontwerpers in dit onderzoek een teveel aan opgelegde kaders, die dilemma´s veroorzaken die lastig opgelost kunnen worden. Het gaat dan bijvoorbeeld om de mogelijke plek van docentgestuurd aanbod binnen het hogeschoolbreed ingevoerde onderwijsconcept.
Dit onderzoek bevestigt dat het ontwerpen van onderwijs in de praktijk divers verloopt en levert kennis op over de ontwerppraktijk van onderwijskundig ontwerpers in het hoger beroepsonderwijs. Een belangrijke aanbeveling is om voortaan de praktijk van onderwijs ontwerpen deel uit te laten maken van de opleiding tot onderwijskundig ontwerper, zodat onderwijskundig ontwerpers na hun studie vollediger zijn voorbereid op hun toekomstige rol. Deze praktijkkennis is binnen de studie nadrukkelijk complementair aan kennis over en ervaring met ontwerpmodellen. Ontwerpmodellen blijven voor onderwijskundig ontwerpers van wezenlijk belang om onderwijs op vakkundige wijze te ontwerpen.

Date of Award	9 Jul 2021
Original language	Dutch
Supervisor	Migchiel van Diggelen (Supervisor)