Strijd om tijd!

: Het perspectief van docenten in het voortgezet onderwijs op de factoren die het ontplooien van informele leeractiviteiten op de werkplek beïnvloeden.

Abstract

Informeel leren van docenten kan gedefinieerd worden als een voortdurend proces van het verwerven van nieuwe inzichten of gedragingen binnen de context van de school waar de docent werkzaam is, waarbij dit leren gebeurt zonder een vooraf opgestelde planning of een doel om te leren (Marsick & Volpe, 1999; Marsick & Watkins, 2001; Shanks, Robson & Gray, 2012; Kyndt, Gijbels, Grosemans & Donche, 2016). Onderzoek bevestigt het belang van informeel leren van docenten voor de kwaliteit van het onderwijs en de leerresultaten van leerlingen (Hoekstra, Korthagen, Brekelmans, Beijaard & Imants, 2009; Jurasaite-Harbison, 2009). De self-efficacy van de docent, de opvattingen over de aard van de leertaken en de schoolcontext hebben invloed op de leeractiviteiten die hij/zij ontplooit (Kwakman, 2003; Runhaar & Sanders, 2007; Jansen in de Wal, Den Brok, Hooijer, Martens & Van den Beemt, 2014; Thurlings, Evers & Vermeulen, 2015; Durksen, Klassen & Daniels, 2017). De centrale vraag in dit onderzoek is: ‘Wat is het perspectief van docenten in het voortgezet onderwijs op de factoren die het ontplooien van informele leeractiviteiten op de werkplek beïnvloeden?’ Om deze vraag te beantwoorden is er een vignettenonderzoek gehouden op drie scholen onder achttien docenten. Hiervoor zijn acht vignetten geschreven; aan de hand van vier gerandomiseerde vignetten en een interviewleidraad wordt de docent gevraagd om zijn/haar perspectief te geven op de individuele, de leertaakgerelateerde en de organisatorische factoren die van invloed zijn op het ondernemen van informele leeractiviteiten. Resultaten laten zien dat de geïnterviewde docenten een hoge mate van self-efficacy hebben en dat ze zich verbonden voelen met hun collega’s. Als er weinig tijd is om taken uit te voeren, dan voelen docenten zich minder bekwaam. Docenten noemen twee soorten tijd: structurele tijd, de tijd die in uren in de normjaartaak opgenomen is en situationele tijd, de gelegenheid die de school creëert om docenten bij elkaar te kunnen laten komen. Er lijkt een cultuur op school te heersen waarin er onuitgesproken verwachtingen zijn ten aanzien van docenten en de wijze waarop zij hun taken zouden moeten uitvoeren. Dit resulteert in een aantal spanningsvelden tussen docenten en de schoolorganisatie die samenhangen met de situationele en structurele tijd. Als antwoord op de centrale vraag kan worden gesteld dat docenten een groot gevoel van self-efficacy en verbondenheid met collega’s ervaren, wat hen helpt om leeractiviteiten te ontplooien. Docenten voelen zich minder bekwaam en gesteund in situaties waarin het aan tijd of gelegenheid ontbreekt om taken uit te voeren als daar niet door de schoolleiding in wordt voorzien. Daarom willen zij hiervoor situationele tijd om collega’s te treffen voor collegiaal overleg en structurele tijd in de normjaartaak. Transparantie, een evenwichtige verdeling en continuïteit in het toekennen van structurele tijd zien docenten als voorwaardelijk om taken goed te kunnen uitvoeren. Tot slot willen docenten waardering voor de tijd die zij steken in randvoorwaardelijke zaken; deze tijdinvestering is op school niet goed zichtbaar of meetbaar. Verder onderzoek zou zich kunnen richten op de manier waarop de gezamenlijke self-efficacy van docenten en de schoolorganisatie en bevorderd wordt, om tot een meer stabiel en continu proces van docentprofessionalisering door informeel leren te komen.

Date of Award	8 Oct 2019
Original language	Dutch
Supervisor	Femke Nijland (Supervisor)