Tempo doeloe in Maria Dermoûts romans

: Een onderzoek naar de emotie nostalgie in Nog pas gisteren en De tienduizend dingen

Abstract

Het onderwerp van deze masterscriptie was tempo doeloe in de romans van Maria Dermoût. In het bijzonder is onderzocht welke rol de emotie nostalgie speelde in de representatie van het koloniale Nederlands-Indische verleden. De relevantie van het onderwerp kwam voort uit een lacune in het wetenschappelijk onderzoek en het daaruit voortkomende debat omtrent de interpretatie van de wijze waarop tempo doeloe door Dermoût werd beschreven in haar twee romans, Nog pas gisteren en De tienduizend dingen.
Mijn bijdrage aan het wetenschappelijk debat is geweest om meer inzicht te verschaffen over de vraag hoe Maria Dermoût tempo doeloe beschrijft in haar romans: restauratief of reflectief nostalgisch? Methodologisch heb ik geanalyseerd wie focaliseert bij vijf verhaalmotieven. Het betrof de volgende verhaalmotieven: de beschrijving van de natuur, bovennatuurlijke gebeurtenissen, jeugdervaringen, contacten met respectievelijk de Javaanse en Ambonese bevolking en innerlijke gemoedstoestanden.
De voornaamste conclusie was dat Nog pas gisteren en De tienduizend dingen, met uitzondering van het verhaalmotief van de exotische natuur, uiting gaven van reflectieve tempo doeloe-nostalgie. De levens van de hoofdpersonen bleken allerminst benijdenswaardig te zijn, maar belangrijker dan dat bleek de thematiek van berusting en het vinden van vertroosting te zijn bij verlies en afscheid die pregnant naar voren kwamen in het verhaalmotief van bovennatuurlijke gebeurtenissen. Het waren deze levenslessen die de hoofdpersonen mede hebben opgedaan door hun contacten met de Javaanse en Ambonese bevolking. De afwisselende focalisatie maakte het mede mogelijk om Dermoûts visie op het koloniale verleden te achterhalen. Van een Westerse ‘seeing-man’, ‘anti-conquest’ en
‘othering strategies’, indicatoren waaruit blijkt dat de koloniale ideologie in literatuur bestendigd wordt, bleek geen sprake te zijn. Voornoemde strategieën wijzen op restauratieve nostalgie, omdat ze de ‘goede oude tijd’ legitimeren en rooskleurig terugblikken op deze verloren tijd.
In de romans van Dermoût wordt kritiek geleverd op het koloniale verleden. Met de wisselende focalisatie brengt Dermoût de tragiek van elkaar rakende en tegelijkertijd afstotende culturen onder de aandacht van de lezers. Deze tragiek en de berusting bij het afscheid van Nederlands-Indië wijzen op reflectieve tempo doeloe-nostalgie.

Date of Award	18 May 2020
Original language	Dutch
Supervisor	Caroline Drieënhuizen (Supervisor) & Jan Oosterholt (Examiner)